ليمو

دارای انواع ترش، شیرین و میخوش است. پوست و دانه لیمو دارای مزاج گرم و خشک است، بافت خوراکی لیمو ترش دارای مزاج سرد و خشک بوده، اما مزاج نوع کاملا شیرین آن، گرم و تر است که گرمي آن بسیار كم بوده و لذا رطوبت آن غلبه دارد و چون رطوبت معمولا با سردی همراه می شود بنابراين اشكالي ندارد به آن سرد و تر گفته شود. برخي ليمو شيرين ها داراي رگه تلخي در خود هستند كه آن تلخي هم خاصيت دارد چرا كه مزاج گرم دارد بنابراين ليموشيرين هايي كه رگه تلخي دارند از نظر مزاج كمي متعادل ترند و افراد (مخصوصا سرد مزاجان) مي توانند با خيال راحت از آنها استفاده كنند.

بنابر این مشاهده می شود همه مزاج ها در این میوه جمع هستند. بطوركلي مزاج مركبات رو به سرد و تر است و فقط انواع بسيار شيرين مختصري گرمي دارند. از اين رو انتظار ايجاد رطوبت در بدن داريم. پس در فصل پاييز كه مزاج بدن به تبعیت از مزاج فصل، رو به خشكي ميرود، مصرف ليمو شيرين براي اكثر افراد توصيه مي شود. امروزه هم توسط پزشکان براي افراد دچار سرماخوردگي و عفونت های تنفسی ويروسي مصرف ليموشيرين بخاطر خواص زياد آن توصيه مي شود. اگر لیمو به طور کامل یعنی به همراه پوست و دانه در دستگاه آبگیری انداخته شود، آب حاصله سردی کمتری نسبت به آب خالص بافت لیمو دارد لذا سردی و تری آن کمتر است. بسياري از گلودردها يا گرفتگي هاي صدا و حلق و مشكلات امروزه كه معمولا همراه با تورم و قرمزي و خارش ته حلق يا حنجره همراه هستند و در فصل پاييز هم بيشتر رخ مي دهند با مصرف ليمو از آنها پيشگيري شده و يا روند بهبودي را تسريع مي بخشد.

ليمو حالت التيام بخش براي حلق و حنجره و سلول های مخاطی ملتهب این نواحی دارد. لیمو ترش برای سردمزاجان و اعصاب و سرفه زیان آور است اما لیمو شيرين این عوارض را نداشته، بلكه باعث تمدد اعصاب و بهبود بيخوابي كه در پاييز شايع است نیز مي شود زيرا رطوبت مناسبي براي مغز تامين كرده و از سوء مزاج خشك مغزي جلوگيري مي كند. در نتيجه شخص خواب آرامتر و بهتر و نیز كنترل بيشتري روي اعصاب خواهد داشت. لیمو براي مشكلات ناشي از گرمي و خشكي مزاج و مخصوصا خشكي بسيار مفيد است. براي سرفه هاي خشك كه ممكن است ناشي از حساسيت يا درجاتي از آسم باشد و اين مشكلات نیز در پاييز شايع تر است ليمو شيرين بسيار مفيد است مخصوصا اگر همراه عسل و يا پودر نبات كمي شيرين شود كه خود عسل نيز براي سرفه مفيد است.

افراد مي توانند پودر نبات يا عسل را در داخل آب ليمو حل نموده و يا لیمو را از وسط دو نيم كرده مقداري پودر نبات را روي مغز ميوه ريخته و دو نيمه را دوباره روي هم قرار دهند و چند دقيقه(10-5) در دمای اتاق بماند تا نبات حل شده و به داخل بافت ميوه نفوذ كند كه هم خودش خوردني تر شده وهم خواص آن براي سيستم تنفسي و مغزي افزايش يابد. مرکبات با توجه به اين كه داراي رطوبت مي باشند به رفع يبوست (شایع در پاییز) در افراد خشك مزاج نيز كمك مي كنند.

ليموترش مزاج سرد و خشك دارد. اصولا طعم ترش همانگونه كه قبلا گفته شده داراي مزاج سرد و خشك است بنابراين ليموترش در فصول گرم بهتر است مصرف شود.گرچه امروز به دليل تنوع رژيم‌ها در فصول سرد هم استفاده مي‌شود مخصوصا بعنوان چاشني و مصلح در كنار غذاهاي چرب و شيرين و عادت امروزه اين است كه در كنار كباب‌ها ليموترش يا نارنج گذاشته مي‌شود اينها مي‌توانند مضرات غذاهاي چرب، شيرين و سنگين را كم كنند و هضم آنها را راحت كنند. بنابراين يكي از خواص مهم ليموترش ملطف و قاطع (قطع کننده و شکننده مولکول های بزرگ غذایی) بودن آن است (هضم ماده غذايي را سبك مي‌كند يعني اصطلاحا لطيف مي‌كند). بنابراين براي افرادي كه مزاج‌هاي گرم و مرطوب دارند يا دچار غلظت خون هستند بهتر و مفید تر است چون در بدن ایشان مواد مانده درون بدن سخت شده‌اند و پيوندهاي محكم در ساختار مولکولی خود برقرار كرده‌اند و براحتي هضم و از بدن دفع نمي‌شوند، لذا ليموترش باعث مي‌شود اين مواد تجزیه و تبدیل به اجزای سبك شود و اصطلاحا نضج (پختگی و رسیده شدن) یابند و بنابراین به مصرف بدن رسیده یا به آساني دفع مي شوند.

پس لیمو ترش پاك كننده مجاری درون اعضای بدن نظير كبد،‌ معده و روده بوده و آنها را  از مواد زائد قديمي و سفت شده پاكسازي مي كند. می توان گفت مصرف این میوه براي گرم مزاجان واجب و ضروري است مخصوصاً در فصول گرم بهتر است هر روز از ليموترش استفاده كنند؛ ولي سردمزاجان بايد احتياط كنند مخصوصا در فصل پاييز كه طبعش سرد است كه اگر در مصرف ليموترش زياده روي كنند گرفتار ضعف در سيستم عصبي، سرفه و يا گرفتگي عضلات نفخ و درد مفاصل مي‌شوند.

همانگونه كه مي‌دانيم در فصول پاييز بعضي مشكلات مثل درد مفصل و افسردگي زياد مي شود كه با مصرف مواد ترش به آن دامن زده مي‌شود. در گرم مزاجان براي جوش‌هاي صورت، التهابات گلو و حلق (چون سرماخوردگي هم ايجاد التهاب و سرخي در دهان و حلق و لوزه مي‌‌كند) مصرف اين خنكي‌جات، هم باعث پايين آمدن تب و هم باعث بهبود التهابات حلق و حنجره و لوزه‌‌ها خواهد شد.

اگر شخصي از مصرف ليموترش تنها دچار عارضه مي‌شود مي‌تواند با مصلح آن يعني به صورت شربت ليمو استفاده كند (ليموناد – شربت آبليمو). در اين صورت عارضه ناشي از سردي به معده نمي‌رسد. (براي سردمزاجان كمتر ضرر دارد) گرم مزاجان بهتر است خود ليمو را استفاده كنند و كمتر شربت مصرف كنند. شربت لیمو تقویت کننده معده و ضد سودا و صفراست. شربت به لیمو نیز برای معده و قلب و مغز مفید بوده و برای درست کردن آن باید 2 جزء آب به، 1 جزء آب لیمو و یک سوم جزء شکر را به قوام آورد.

 نارنج: مزاج سرد و خشك دارد تقريبا هم درجه ليمو است و البته هر كدام ترش‌تر باشند ميزان سردي و خشكي آنها بيشتر است. نارنج حالت لزجي دارد كه اين لزوجت براي سرفه‌ها و مشكلات مجاري هوايي كه ناشي از حرارت و خشكي است بسيار مفيد است. التيام‌بخش مجاري هوايي و حنجره‌ها است مخصوصا اگر به صورتي كه در ادامه آورده ايم  مصرف شود. نارنج از وسط به دو نيم شده تخم‌‌هاي درون آن را در آورند مقداري نبات كوبيده شده روي آن بپاشند و كمي به آن حرارت دهند تا حد نزديك به جوش آب (براي مدت كوتاه) به طوري كه اين مواد با هم مخلوط شده و نرم شوند ( در اين حالت طبع آن متعادل شده) و داروي خوبي براي قفسه سينه و مجاري هوايي است چون ترشي آن گرفته مي‌شود. زيرا ترشي محرك سينه است با اين دستور ضرر آن از بين مي‌رود طبيعتاً براي مهار صفرا و و حرارت بسيار مفيد است و فوايد ذكر شده در مورد ليمو براي نارنج هم صدق مي‌كند.