تبلت برای‌کودکان؛ چه زمانی و چطور؟
محمد چهار ساله است. مثل بیشتر بچه‌ها اتاقش را اسباب‌بازی‌های رنگارنگ پر کرده است، اما هیچ کدام از این اسباب‌بازی‌ها مثل تبلت مادرش برای او سرگرم‌کننده نیستند. این شوق و ذوق محمد هم مادرش را تشویق کرده است تا برای تولد چهار سالگی او یک تبلت بخرد. حقیقت این است که با این هدیه نه‌تنها محمد را ذوق‌زده می‌کند، بلکه با یک تیر دو نشان می‌زند؛ یعنی محمد می‌تواند از این به بعد با تبلت خودش با دوستانش صحبت کند و دلتنگی سرکار بودن مادرش را هم آسان‌تر تحمل کند و از سوی دیگر بازی‌هایی که روی تبلت‌اش نصب می‌شود، جمله همیشگی «حوصله‌ام سر رفته!» را از سر او بیرون می‌کند، در نتیجه مادرش هم فرصت بیشتری برای رسیدگی به کارهایش پیدا می‌کند.
آیا فکر می‌کنید خریدن این‌گونه وسایل برای فرزند دلبندتان سن و سال خاصی دارد؟ چطور در مقابل خواسته‌های مکرر فرزندتان برای خریدن تبلت یا حتی تلفن همراه مقاومت می‌کنید؟ فکر می‌کنید استفاده مداوم از تبلت چه ضررهایی برای کودک خردسال شما دارد؟
در زندگی امروزی، تکنولوژی نقش مهمی در هر رابطه‌ای دارد و این مساله باعث می‌شود به دنبال راهکارهایی برای مواجه شدن با این موضوع و مدیریت آن باشیم. این‌که گاهی تلویزیون، تلفن همراه یا تبلت نفر سوم ارتباط ما با خانواده و به‌ویژه فرزندان می‌شود نشان‌دهنده این است که باید همیشه منتظر شکایت‌ها و درخواست‌های غیرمعقولانه کودک یا نوجوانمان باشیم. درخواست‌هایی از جنس خرید تبلت و تلفن همراه. در چنین شرایطی والدین باید بتوانند با بیان درست و کشیدن فرزند به پای میز مذاکره با خواسته‌های غیرمعقولانه فرزندان خود روبه‌رو شوند. متاسفانه کم‌کم این روزها اشتباه‌ترین روش‌ها به متداول‌ترین روش‌ها تبدیل شده و اگر فرزند شما هم با این بهانه که تمام همسالان من در مدرسه یا کلاس زبان، تبلت و تلفن همراه دارند، خرید این ابزار را درخواست کند باید چه کرد؟
عطیه رضایی، کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی در این‌باره می‌گوید: در چنین مواقعی بهتر است حتما برای حرف زدن با کودک وقت بگذارید. تکنولوژی مزایای زیادی دارد، اما برای بچه‌های زیر دو سال، بازی کردن با پازل و اسباب‌بازی‌های ساده از کشف قابلیت‌های ابزارهای تکنولوژیک مفیدتر و تاثیرگذارتر است، چراکه آنها برای پرورش مهارت‌های فکری‌شان به مشاهده، شنیدن و لمس کردن دنیای اطراف‌شان نیاز دارند.
بازی‌های ساده کودکانه قدرت ذهن کودکان را بالا می‌برد و به توانایی‌های جسمی‌شان هم کمک می‌کند. کودکی که به جای مدام نشستن روی مبل و بازی با تبلت، روی زمین قدم برمی‌دارد، زمین می‌خورد و گاهی خرابکاری به بار می‌آورد، در هماهنگ‌کردن ذهن و جسمش زودتر توانا می‌شود.
استفاده از تبلت چه ضررهایی برای فرزند خردسال‌مان دارد؟ رضایی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: مهم‌ترین خطر این است که دست‌های فرزندتان در خطر آسیب‌دیدگی خواهد بود. استفاده مداوم از صفحه نمایش لمسی می‌تواند انگشت فرزند شما را به مشکلاتی دچار کند که هیچ متخصص ارتوپدی از پس درمان‌اش برنیاید؛ پس از استفاده کوچولوی دلبندتان از تبلت ذوق‌زده نشوید. همچنین استفاده بیش از اندازه از رایانه، می‌تواند به سلامت ذهن و جسم بچه‌ها آسیب بزند.
وی تاکید می کند: نکته حائز اهمیت این است که زمان استفاده از صفحه‌های نمایش (تلفن همراه، رایانه و حتی بازی‌های ویدئویی) باید محدود باشد و حتی در سنین نوجوانی نباید به بیشتر از دو ساعت در روز برسد. کاهش تمرکز، ایجاد سبک زندگی نامناسب و بی‌تحرک شدن فرزندتان حاصل آشنا کردن او با رایانه در اوایل کودکی است. با این حال رضایی می‌افزاید: در منع کودک افراطی عمل نکنید؛ درست است که بچه‌های دو و سه ساله نیازی به استفاده از تبلت ندارند، اما بررسی‌هایی که توسط روان‌شناسان صورت گرفته است نشان داده که اگر در پنج شش سالگی فرزندتان را با این وسیله آشنا کنید و مهارت استفاده از آن را به او بیاموزید، پس از وارد شدن به مدرسه توانایی بالاتری را از خود نشان داده و از افت تحصیلی او پیشگیری می‌شود.
چرا بچه‌ها عاشق تبلت هستند؟ این متخصص درباره ریشه‌های علاقه‌مندی کودکان به چنین ابزاری می‌گوید: بچه‌ها دوست دارند مثل والدین راه بروند، حرف بزنند و خلاصه مثل آنها زندگی کنند. اگر نگاهی به عادت‌های فرزندتان بیندازید متوجه می‌شوید اگر سرتان همیشه گرم کتاب باشد حتما او هم عاشق کتاب می‌شود و اگر موبایل صمیمی‌ترین دوست‌تان باشد، برای گرفتن تلفن همراه شما حتی به گریه کردن هم متوسل می‌شود.
چه زمانی برای خریدن تبلت یا تلفن همراه برای فرزندمان مناسب است؟ این سوالی است که اکثر والدین می‌پرسند، بچه‌ها به محض این‌که وسیله‌ای همچون تبلت را در دست همسالان‌شان می‌بینند، دوست دارند شبیه آن را داشته باشند. عطیه رضایی در این‌باره می‌گوید: معمولا بعد از رسیدن فرزندتان به چهار سالگی می‌توانید برایش تبلت بخرید، ولی به شرط آن‌که تنها نیم ساعت در روز سراغش برود. برای فرزندانی در سنین بالاتر مثلا در هفت سالگی، می‌توان این زمان را به یک ساعت افزایش داد.
با فرزندتان گفت‌وگو کنید
تصور این‌که بتوان یک کودک سه چهار ساله را با نیم‌ساعت بازی کامپیوتری در روز راضی نگه داشت، کمی سخت است، اما رضایی معتقد است صحبت کردن با فرزندان بهترین راه برای قانع کردن آنهاست. او می‌گوید: خیلی از پدر و مادرها تصور می‌کنند چون فرزندشان بچه است پس نمی‌شود او را با صحبت کردن قانع کرد. در حالی‌که اولین کار در مواجهه با خواسته‌های اینچنینی کودکان، صحبت کردن و توضیح قوانین توسط والدین است. سعی کنید با آرامش و منطق به فرزندتان توضیح دهید که هر خانه‌ای قانون مخصوص خود را دارد و این‌که دوستش در مدرسه تبلت دارد دلیل محکمی برای درخواست تبلت نیست.
شما باید سعی کنید فرزندتان اعتمادبه‌نفس و ارزش‌های فردی را در چیزهای دیگری ببیند نه این‌که از همین ابتدای راه، با چشم و هم‌چشمی و به رخ کشیدن وسایلش، اعتمادبه‌نفس پیدا کند. پذیرفتن فوری و تهیه موبایل و تبلت در سنین خیلی پایین برای کودکتان باعث می‌شود که دیگر نتوانید به او نه بگویید و این اولین گام برای یادگیری چشم و هم‌چشمی‌ها و طلب خواسته‌های نامناسب دیگر است.
ضرورت وضع قوانین برای استفاده از تبلت در خانه
پدر و مادری کردن یک وظیفه شبانه‌روزی است و سروکله زدن با یک بچه دوساله کار سختی است، اما این مسئولیتی است که خودتان پذیرفته‌اید و نمی‌توانید به‌خاطر سخت بودنش، راه‌های میانبر مخرب را جایگزین راه اصلی کنید. رضایی برای تعیین قرار و قانون با فرزندان این پیشنهادها را می‌دهد:
خودتان را هم محدود کنید: در گام اول سعی کنید خود شما پدر و مادر عزیز استفاده‌تان از تلفن همراه یا تبلت را در خانه محدود کنید، چون بچه‌ها بیشتر از هر چیز از عادت‌های شما
الگو می‌گیرند.
زمان‌بندی کنید: برای استفاده از تلفن همراه محدودیت‌هایی وضع کنید. کودک چهار ساله شما نباید بیشتر از نیم‌ساعت در روز با چنین ابزاری سرگرم شود.
قرارداد رفتاری ترتیب دهید: یعنی کودک به‌ازای هر کار صحیحی که انجام می‌دهد به‌عنوان پاداش با تبلت خود به‌طور محدود بازی کند.
شما والدین عزیز باید ساعاتی از روز را کنار فرزندتان بنشینید، اسباب‌بازی‌هایش را روی زمین بریزید و با هم، بازی‌های تازه‌ای را تجربه کنید. از طرف دیگر باید به او اجازه دهید که گاهی به‌تنهایی با وسایلش سرگرم شود، آنها را کشف کند و حتی به قیمت خرابکاری خلاقیت‌اش را پرورش دهد.
راه‌های استفاده درست کودکان از تبلت
عطیه رضایی در آخر راه‌حل‌هایی را ارائه می‌دهد که به استفاده درست کودکان از تبلت منجر می‌شود:
ـ اول از همه این‌که فرزندتان را به‌طور کلی از بازی‌های رایانه‌ای محروم نکنید. بازی کردن در همان یکی، دو ساعت مجاز نمی‌تواند او را خشن کند یا رفتارهای نابهنجار را در فرزندتان تثبیت کند، اما اگر زمان بازی‌اش طولانی شد، انتظار دیدن تیک یا ناتوانی در تمرکز را داشته باشید.
ـ برای آن‌که بتوانید سر از کار فرزندتان دربیاورید و بدانید از چه راهی می‌رود، باید خودتان هم با این ابزارها آشنا باشید. پس اگر از رایانه و ابزارهایی مثل تبلت چیزی سردرنمی‌آورید، هرچه زودتر در یک کلاس آموزشی ثبت‌نام کنید.
ـ روی تبلت فرزندتان تنها برنامه‌هایی را که می‌دانید برای انجام فعالیت‌های متناسب با سن و موقعیت‌اش لازم هستند، نصب کنید.
ـ در سنین پایین دلیلی برای تنها ماندن کودک در اتاق و بازی کردن با تبلت وجود ندارد. حتی بچه‌های ده دوازده ساله هم باید در گوشه‌ای از خانه که به‌راحتی قابل دیده شدن است از این وسیله استفاده کنند و تبلت به جای آن‌که وسیله شخصی آنها تلقی شود، باید یکی از وسایل خانه باشد که در مواقع ضرورت در اختیار آنها قرار داده می‌شود.
ـ دور فرزندتان حصار نکشید. تربیت شما باید به آنچه در دنیای واقعی می‌گذرد شباهت داشته باشد تا فرزندتان را دچار سردرگمی نکند یا به پنهانکاری مجبورش نکنید. اگر فرزندتان در جمع دوستانش میل به ارتباطات آنلاین و استفاده از تکنولوژی را مشاهده کند، قطعا سختگیری شما اثری جز تشنه‌تر کردن او نخواهد داشت.
ـ بیش از حد به فرزندتان اعتماد نکنید. اعتماد بیش از اندازه و آزادی بی‌حد و مرز درست به‌اندازه سختگیری‌های غیرمنطقی می‌تواند به فرزند شما آسیب بزند. اگر می‌خواهید کودک یا نوجوان شما در تله‌های اینترنتی گرفتار نشود، به او با نظارت خودتان اجازه فعالیت بدهید. قانون‌هایی مثل نیمه‌شب‌ها اینترنت تعطیل است یا وقتی پای رایانه‌ای حق بستن در را نداری، می‌تواند در حفظ برخی ساختارها به شما و او کمک کند.
ـ و در آخر فرزندتان را نترسانید. بچه‌های خیلی وقت‌ها دچار مشکل می‌شوند، چون جسارت بیان مشکلات‌شان را ندارند. آنها از قضاوت، برخورد یا تنبیه‌های شما می‌ترسند و به همین دلیل مشکلات‌شان را به محض ایجاد شدن با شما درمیان نمی‌گذارند و به خاطر همین کمک نگرفتن‌ها کلاف بحران‌هایشان را پیچیده‌تر می‌کنند. اگر کودک یا نوجوان شما در هنگام استفاده از این‌گونه وسایل به مشکل برخورد، سعی کنید با آرامش پذیرا و شنونده حرف او باشید تا اعتمادش را جلب کنید.
