داروهای خوراکی دیابت

فوق‌تخصص بيماري‌هاي غدد و متابوليسم، عضو هيات علمي دانشگاه علوم‌پزشکي تهران

درمان‌هاي ديابت را مي‌توان به 3 گروه اصلي تقسيم‌ کرد:

• تغيير شيوه زندگي و پيروي از يک رژيم غذايي سالم؛

• داروهاي خوراکي و غيرانسوليني و

• درمان با انسولين.

در يادداشتي که پيش رو داريد، به مقوله داروهاي خوارکي مي‌‌پردازيم که خود به 7 گروه اصلي تقسيم مي‌شوند: بي‌گوانيدها، سولفونيل اوره، مهارکننده‌هاي آنزيم 4-DPP، تيازوليدنديون‌ها، مگليتينيد‌ها، مهارکننده‌هاي آنزيم آلفا گل?کوز?داز و مهارکنندگان SGLT2.

1. بي‌گوانيدها: خط اول درمان داروي خوراکي براي درمان ديابت نوع2 معمولا بي‌گوانيدها هستند که سردسته آنها متفورمين است. اين دارو تقريبا براي تمام بيماران تجويز مي‌شود مگر اينکه منع مصرف وجود داشته باشد.

2. سولفونيل اوره: بعد از متفورمين، اين گروه دارويي بيشترين مصرف را از داروهاي خوراکي بين بيماران ديابتي نوع2 دارد. سردسته آنها نيز 2 داروي گلي‌کلازيد و گلي‌بن‌کلاميد هستند. امروزه گلي‌کلازيد به دليل عوارض کمتر، استفاده بيشتري دارد. اين داروها در کاهش قندخون اثرگذاري تقريبا مشابهي با متفورمين دارند و باعث افزايش ترشح انسولين از سلول‌هاي بتاي لوزالمعده مي‌شوند. بيماران مبتلا به نارسايي کليه نبايد از آنها استفاده کنند.

3. مهارکننده‌هاي آنزيم 4-DPP: از اين گروه دارويي نيز مي‌توان در خط دوم درمان بعد از متفورمين استفاده کرد. در حال حاضر داروي سيتاگليپتين از اين گروه در کشور ما موجود است. اين دارو باعث افزايش وزن نمي‌شود و بر سلامت قلب و عروق آثار مثبتي دارد. علاوه بر قند ناشتا، قندهاي بعد از غذا را هم کاهش مي‌دهد.

4. تيازوليدنديون‌ها: از اين گروه دارويي در حال حاضر پيوگليتازون در ايران موجود است. معمولا به‌عنوان خط سوم يا چهارم درمان به کار مي‌رود. به عبارت ساده‌تر، اگر بيمار به داروهاي اوليه جواب ندهد، تيازوليدنديون‌ها برايش تجويز مي‌شوند. اين گروه دارويي ممکن است باعث ادم يا تورم پاها شوند. به همين دليل ممکن است بيمار افزايش وزن پيدا کند. مقداري هم عوارض کبدي دارند و تا حدودي احتمال پوکي استخوان را در سنين بالا افزايش مي‌دهند.

5. مگليتينيد‌ها: از ديگر دسته‌هاي دارويي ديابت که باعث افزايش ترشح انسولين مي‌شوند، مگليتينيد‌ها هستند. در حال حاضر تنها داروي ريپاگلينايد از اين گروه در کشور موجود است. اين دارو نسبت به سولفونيل اوره‌ها و متفورمين اثرگذاري کمتري در کاهش قندخون دارد و بيشتر باعث کاهش قندهاي بعد از غذا مي‌شود.

6. مهارکننده‌هاي آنزيم آلفا گل?کوز?داز: از اين گروه دارويي تنها آکاربوز در ايران وجود دارد که مانع جذب قند از دستگاه گوارش مي‌شود. اثرگذاري تقريبا ضعيفي دارد و قند‌هاي بعد از غذا را کاهش مي‌دهد. در نارسايي کليه نيز نبايد از آن استفاده کرد. همچنين عوارض گوارشي مانند نفخ شکم، دل‌پيچه و اسهال ايجاد مي‌کنند.

7. مهارکنندگان SGLT2: اين داروها جديدتر هستند و باعث افزايش دفع قندخون از طريق ادرار مي‌شوند، اما هم‌اکنون در ايران وجود ندارند.

داروهاي تک‌دوز در دست توليد

داروسازان امروزه سعي دارند داروهايي را توليد کنند که مصرفشان براي بيمار راحت‌تر باشد. هدف اين است که تعدد دوز و دفعات مصرف دارو کاهش يابد و با يک بار مصرف دارو در طول روز همان اثرگذاري حفظ شود. آنها تغييراتي در داروها ايجاد مي‌کنند تا اثرش آن طولاني و سرعت جذبش تعديل شود. سيتاگليپتين در ايران موجود است و با يک بار مصرف 24 ساعت در بدن اثر مي‌گذارد. متفورمين آهسته‌رهش نيز در دست توليد است اما بعضي داروها مثل ريپاگلينايد و آکاربوز به دليل طول اثر کوتاه‌تر بايد حتما 2 تا 3 بار در روز و قبل از هر وعده غذا مصرف شوند.

ايران از لحاظ دسترسي به داروهاي ديابت در وضعيت مطلوبي است

دکتر مجتبي ملک

فوق‌تخصص بيماري‌هاي غدد و متابوليسم، استاد دانشگاه علوم‌پزشکي ايران

بيماران مبتلا به ديابت، معمولا درمان را با يک دارو آغاز و بعد از حدود 2 تا 3 سال به داروي دوم نياز پيدا مي‌کنند. با گذشت 2 تا 3 سال ديگر هم ممکن است داروي سوم يا حتي انسولين براي آنها تجويز شود. به‌طور ميانگين، بين 5 تا 10 سال بعد از شروع ديابت بسياري از بيماران ديگر به داروهاي خوراکي جواب نمي‌دهند و بايد انسولين تزريق کنند، اما بايد توجه داشت اين مدت زمان براي هر فرد متفاوت است. زمينه ژنتيکي، رعايت نکته‌ها و درمان‌هاي لازم، مراجعه پزشکي به‌موقع، ميزان قندخون، فعاليت بدني و … همگي در اين امر تاثيرگذارند. بعضي ازبيماران با رعايت شيوه زندگي درست قادر هستند که تا سال‌هاي طولاني ديابت خود را با مصرف قرص کنترل کنند. در مقابل، بعضي ديگر بعد از مدت کوتاهي به انسولين نياز پيدا مي‌کنند.

ديابت بيماري مزمني است که بايد تا آخر عمر با مصرف دارو کنترل شود. بسياري از افراد علاوه بر داروهاي ديابت بايد از داروهاي چربي و فشارخون نيز در دفعات مکرر طي 24 ساعت استفاده کنند. حتي گاهي اوقات تعداد داروهاي مصرفي اين افراد به 20 قرص در روز هم مي‌رسد. خوشبختانه در حال حاضر ايران از لحاظ دسترسي به داروهاي ديابت در وضعيت نسبتا مطلوبي قرار دارد. فقط شايد 1 يا 2 رده دارويي در کشور موجود نباشد که آنها هم ممکن است تا يک سال آينده در دسترس قرار بگيرند. البته داروهاي جديد الزاما عوارض احتمالي کمتري ندارند و هر دارويي عوارض خاص خود را دارد.

داروي تازه ديابت

در بازار ايران

دکتر شهاب شاهوردي

مدير بازاريابي مجموعه داروسازي کوبل‌دارو

سياست‌هاي کلي يک مجموعه داروسازي روزآمد و کارآمد بايد مبتني بر پيشرو بودن در نوآوري و کيفيت باشد. در مجموعه ما نيز ضمن توجه به اين امر، يکي از محورهاي اصلي در برنامه‌ها، تقويت خط توليد محصولات خوراکي ضدديابت بوده و هميشه سعي بر اين بوده است که انتخاب محصولات بر مبناي نيازهاي بازار صورت گيرد.

يکي از اين محصولات، داروي زيپتين با نام ژنريک سيتاگليپتين است که براي اولين بار در ايران در داروسازي دکتر عبيدي توليد شده است. اين داروي خوراکي به بيماران ديابتي کمک و از نياز زودهنگام آنها به داروهاي تزريقي پيشگيري مي‌‌کند.

البته در کنار اين امر، افزايش آگاهي مردم و به ويژه بيماران مبتلا به ديابت نسبت به اين بيماري نيز از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است.

طبق بررسي‌هاي انجام‌شده و آمارهاي پراکنده، حدود 5 ميليون ديابتي در ايران وجود دارد و گفته مي‌شود که حدود نيمي از ديابتي‌ها نيز از بيماري خود بي‌خبرند زيرا هنوز آن‌طور که بايد و شايد، در مورد روش‌هاي غربالگري و علائم ديابت به عموم مردم اطلاع‌رساني نشده است، بنابراين يکي از رسالت‌هاي پيش رو در اين عرصه، آگاهي‌بخشي در خصوص علائم ديابت و آزمايش‌هاي غربالگري در سنين مختلف است.

به اين ترتيب بيماران به موقع متوجه ديابت خود مي‌شوند و با مراجعه به پزشک از بروز عوارض آن پيشگيري مي‌کنند.