نکاتی پیرامون بی خوابی از نگاه طب سنتی

بی خوابی یا کم خوابی از جمله مشکلاتی است که اگر دامنه دار و طولانی مدت شود چنان ملال آور و رنج آور می شود که فرد حاضر است هر دارو یا غذایی بخورد تا بتواند تنها چند ساعت خوابی عمیق و لذت بخش داشته و به صبر و حوصله مکفی دست یابد . به گفته متخصصان طب سنتی ایران اگر افراد با علل بی خوابی و تدابیر و شیوه های درمان طبیعی آن آشنا شوند و از اصلاحات برنامه غذایی کمک بگیرند بدون مصرف داروهای شیمیایی و قرص های خواب آور نیز می توانند خواب راحتی داشته باشند .

عوامل بسیاری در ایجاد بی خوابی موثر است می گوید : سوء مزاج ، تنش های عصبی ، پرخوری ، عوارض جانبی برخی داروها ، دردهای جسمانی ، ضعف و گرسنگی زیاد ، بی نظمی های هورمونی ، مصرف مشروبات الکلی و اضطراب و افسردگی از جمله مهمترین علل بروز کم خوابی یا بی خوابی است . کم‏خوابى به حالتى گفته مى‏شود که زمان بیدار ماندن انسان بیش از اندازه طبیعى باشد و گاهی به حدى می رسد که دیگر فرد نمى‏تواند به خواب رود و بی خوابی عارض می شود . بى‏خوابى خود نوعى بیمارى است و بهتر است علت آن کشف و به درمان آن پرداخت . به گفته این پژوهشگر علت اغلب بی خوابی ها ناشى از گرفتارى‏هاى روزانه است که شب‏ها خود را نشان مى‏دهد .

اگر خواب باکیفیت و عمیق باشد اعمال طبیعى بدن به خوبى انجام می شود و روان به آرامش رسیده و ضعف ، خستگی و ناتوانی های جسمانی که در طی روز عارض شده از بین می رود می گوید : در روند یک خواب خوب بدن این فرصت را پیدا می کند که مواد مغذی و با ارزشی را که بیش از حد میل به تخلیه دارند حفظ و به دفع مواد زاید کمک کند . همچنین خواب عمیق در مقایسه با بیداری موجب دفع حداکثری سموم و فضولات بدن از طریق تعریق می شود . البته اگر کسى که هنگام خواب بدون علّت محیطی ، بسیار عرق کند معمولا نشانه‏ آن است که بدن زیاد‏تر از حد لازم غذا دریافت کرده.

شایع ترین علل بی خوابی های شبانه

پرخوری های شبانه یکی از شایع ترین علل بی خوابی افراد است . وقتی معده پر باشد،چه ناشی از غذای شب چه ناشی از مواد زائد هضم نشده از وعده های قبلی غذا، بدن انرژی زیادی را باید صرف هضم و جذب غذا کند و در چنین شرایطی به خواب رفتن تقریبا محال و غیرممکن است و فرد در رختخواب به طور ناخودآگاه برای کمک به امر گوارش آنقدر پهلو به پهلو ‏می شود و غلت می خورد تا مشکل معده برطرف و در نهایت به خوابی غیر طبیعی مى‏رود و صبح که بر می خیزد خسته ، خموده و خواب‏آلود است . این افراد در ساعات ابتدایی شب باید اول نسبت به تخلیه معده و روده اقدام و در نهایت شب ها از خوردن غذاهاى سنگین و دیر هضم اجتناب کنند .

درباره علل دیگر بی خوابی های شایع می توان گفت بعضى افراد نسبت به نور محیط خواب حساسیت دارند و بهتر است در جاى تاریک و بی سر و صدا بخوابند و از رایحه گل محمدی یا گلاب استفاده کنند . همچنین مصرف بعضى مواد غذائى و داروئى مانند داروهاى ضد احتقان ، داروهای شیمی درمانی و ضد تشنج ، داروهای کاهنده وزن و غذاها و نوشابه‏هائى که داراى تئین و کافئین هستند و دخانیات و نیز قطع ناگهانى داروهاى آرام بخش ، خواب را کم مى‏کنند و یا در عالم خواب سبب خواب هاى آشفته و پریشان مى ‏شوند . ضمن اینکه مصرف مشروبات الکلى نیز روى مراکز عصبى اثر گذاشته و این اثر گاهی به صورت بی خوابى های موقت یا مزمن در مى‏آید .

اینکه اختلالات و ناراحتی هاى روحى و روانى مانند اضطراب و افسردگى را هم نباید از یاد برد؛ افراد مضطرب و کسانی که بسیار تفکر و تمرکز می کنند خیلى دیر به خواب مى‏روند ولی در مقابل افراد افسرده ساعات ابتدایی شب را مى‏خوابند و سپس بیدار شده و معمولا بقیه شب را بیدار مى‏مانند . جهت مداوا باید عاملى که سبب ترس ، استرس و اضطراب شده را رفع و افسردگى را درمان کرد .

علت دیگر بی خوابی ، ضعف و گرسنگى است که گاهی مانع خواب افراد مى‏ شود به ‏طورى ‏که این‏ گونه افراد وقتى نیمه‏هاى شب بیدار مى‏شوند تا چیزی نخورند به خواب طبیعی نمى‏روند . ضمن اینکه شادی و خوشحالی زیاد هم خود یکی از عوامل بی خوابی محسوب می

راه های رسیدن به یک خواب ایده آل

اغلب عواملى که سبب بی خوابى مى‏شود به غیر از آن هایی که جنبه روحى و روانى دارند را می توان تا حدود زیادی با اصلاح برنامه غذایی و برخی اقدامات رفع کرد . مصرف کم مواد گوشتى به خصوص افرادی که اوره خونشان بالاست . خوردن غذاهاى حاضرى ، سالم و کم‏انرژى در وعده شام . کم‏ کردن وزن و کنترل پرفشاری خونى‏ . ورزش ، تفریح و حرکات جسمى براى افراد کم‏خواب ، مصرف خوراکى‏ها و نوشیدنی هایی چون دوغ ، خیار، آب‏لیمو ، آب هویج ، ترب یا تربچه ، شیر گرم ، نان و ماست ، سیب درختى قرمز و عرق بهارنارنج و بیدمشک هنگام خواب ، گشنیز ، کاهو و فندق توصیه می شود .

ضمن اینکه گرم کردن و ماساژ کف پا و سعى در خروج افکار مزاحم و استحمام با آب ولرم رو به گرم پس از هضم کامل غذا و مشت و مال بدن می تواند بسیار اثر بخش باشد . همچنین به افراد بی خواب توصیه می شود روزها نخوابند و در طى روز تا حدودى فعالیت جسمى داشته باشند و در نیمه دوم روز یعنى از ظهر به بعد چاى ، قهوه یا غذاها و نوشیدنى‏هایی که مواد محرک و ضد خواب دارند مصرف نکنند . ضمن اینکه از خوردن غذاهاى چرب و غذاهاى خشک ‏کننده مراکز عصبى مانند سیر، فلفل و دارچین بپرهیزند .

یکى از داروهاى مفید براى کم‏خوابى گشنیز است . این گیاه برخی از انواع بی خوابى را به سرعت بهبود مى‏بخشد . براى اینکه خواب‏تان سنگین ‏تر و عمیق شود می توانید بعد از شام شب یک لیوان آب سیب قرمز درختی با قدری عسل یا آب طبیعی و تازه مرکبات بنوشید و از خوردن غذاهای سنگین ، خشک و یبوست زا بپرهیزید . برای تمدد اعصاب می توانید از یوگا ، تمرینات تنفسی و نرمش های بدنى استفاده کنید .

در شهرهای غربی کشورمثل ایلام و لرستان بی خوابی را با  مصرف دم‏کرده سنبل الطیب‏ و جوشانده اکلیل کوهى درمان کرده و کردها برای رفع بی خوابی از تخم شنبلیله استفاده می

رفع بى‏خوابى در نوزادان و کهنسالان

بى‏خوابى در نوزادان به‏ خصوص در ماه‏هاى اول زندگى برای اغلب والدین مشکل ‏ساز است . زیرا زمان و ساعات خواب نوزاد با والدین متفاوت بوده و در بسیاری از موارد براى تثبیت الگوى خواب نوزاد با خواب والدین زمان لازم است . بى‏خوابى‏ها در سن زیر 12 ماهگى شایع ‏تر است و محیط پر سروصدا یکی از علل این بی خوابی هاست می گوید : الگوى خواب نوزاد به تعداد دفعات نیاز او به تغذیه بستگى دارد . نوزادهاى نارس اغلب بیشتر از نوزادان کامل و سالم تمایل به تغذیه دارند و بنابراین مدت زمان خواب کوتاه‏ ترى دارند . در شیرخواران بزرگتر نیز ممکن است مشکلات به واسطه‏ محیط استرس‏زا یا پر سروصدا ، سرماخوردگى ، دل‏درد ، گوش‏درد ، سردرد ، سوزش پا ، کم طاقتى در برابر سرما یا گرما ایجاد شود .

برای ایجاد نظم در الگوى خواب نوزاد اقداماتى مى‏توان انجام داد که ممکن است مفید باشد . در طى روز بهتر است کودک کمتر بخوابد و هنگامى که خوابیده است سعى کنید شما نیز بخوابید . وقتى سن کودک به 10 هفتگی رسید به تثبیت زمان خواب او اقدام کنید . کودک را در ساعت خواب به اتاق تاریک و خلوت ببرید و شیر دهید ، کنترل کنید گرسنه نباشد ، قبل از گذاشتن در بستر پوشک نرم و تمیز براى او بگذارید . با صدای ساعت یا تکان دادن کودک همراه با موسیقى به خوابیدن او کمک کنید و در حین تغذیه‏ شب با او بازى نکنید تا بتواند به طور کامل سیرشود .

برای خواب بهتر کودکان خردسال می توانید به آنها پوره سیب زمینی که برای بی خوابی مفید است بدهید . بزرگسالان به خصوص کهنسالان دچار بى‏خوابى‏ یا کم‏خوابى بهتر است به عنوان درمان هر شب سیب درختى قرمز را با پوست آب بگیرند و یک لیوان بنوشند یا از آب پرتقال ، دوغ یا شیر گرم استفاده کنند . بى‏خوابى در مزاج‏هاى گرم علایمى چون سبکى سر ، کم‏حواسى ، عطش ، خشکى چشم‏ها و بینى و زبان و دهان ، گرمى سر ، غمگینى ، طنین صدا در سر و گوش‏ها و طویل بودن مدت بى‏خوابى دارد و بهترین خوراکی برای این افراد استفاده از سالاد کاهو و سایر نوشیدنی ها و خوراکی های سبک و سهل هضم با طبع معتدل رو به سرد است . تدابیر تغذیه ای در مزاج های سرد بالعکس است و این گروه از مزاج ها باید از غذاها و نوشیدنی های با طبع گرم و با خاصیت آرام بخش مثل دمنوش گل گاوزبان و اسطوخدوس و سنبل الطیب استفاده کنند .