همه چیز درباره ظروف تفلون یا نچسب
1- اصولا تفلون نام نوع خاصی از ظروف نیست، بلکه نام یکی از با سابقه ترین محصولات شرکت Du Pont، سازنده ظروف نچسب است ولی امروزه به همه ظروف نچسب، در تداول عامّه، عنوان تفلون اطلاق می شود.
۲- تولید کنندگان مختلف ممکن است از مواد تشکیل دهنده متفاوتی در ساخت ظروف خود استفاده کنند، اما یک ماده اصلی که قطعا در تولید تمامی ظروف با پوشش تفلون استفاده می شود، مادهپرفلورواکتانوئیک اسید (PFOA) است.
تفلون، خاصیت ضدچسبندگی خود را مدیون همین مادّه است. این ماده که در هزاران محصول نظیر ظروف آشپزی تا پیژامههای کودکان و فنجانهای قهوه مسافرتی، مواد پاککننده دست شوییها، برخی فرش ها و زیراندازها، کاغذهای بستهبندی پیتزا، کیسههای آماده کردن ذرت در میکروفر و سایر مواد استفاده شده در بستهبندی مواد غذایی استفاده میشود، براساس اعلام کمیسیون علمی سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده، سرطانزا میباشد.
۳- همچنین شواهدی وجود دارد که نشانگر ارتباط این ماده با کموزنی و اختلالات مغزی در نوزادانمیباشد. این ماده بسیار مقاوم است و برخلاف تبلیغات شرکت «دوپونت» که اعلام میکند، محصولاتش به راحتی از محیط زیست پاک میشوند، باید گفت که حذف این ماده از زندگی ما تقریباً غیرممکن شده است!
۴- تا به حال درباره اثرات مستقیم این ماده روی انسان مطالعات زیادی انجام نشده، اما مطالعات و تجربیات زیادی در زمینه آسیب حیوانات و خصوصا پرندگان در اثر استنشاق بخارات حاصل از گرم شدن تفلون وجود دارد.
تحقیقاتی که توسط گروه کاری محیط زیست در آمریکا انجام شده، نشان داده اند که وقتی دمای ظروف تفلون از حد معینی بالاتر رود، در اثر تجزیه لایه پوشاننده آن، حدود ۱۵ نوع ذره و بخار سمی آزاد می شود که از این تعداد، ۲ ماده به نام های پلی تترافلوئورواتیلن (PTFE) و همان طور که ذکر شد PFOA ، دارای اثرات شناخته شده سمی و حتی مرتبط با سرطان در حیوانات هستند.
گفته می شود که ظروف تفلون استاندارد، تا دمای ۲۶۰ درجه را تحمل می کنند اما با بالا رفتن حرارت و رسیدن به حدود ۳۴۰ درجه، اندود تفلون تجزیه می شود. گاز متصاعد شده از ظروف تفلون پس از ۵۰۰ درجه سانتیگراد حرارت، به مرگ پرندگان منجر میشود. در دمای ۶۶۰ درجه نیز به مرگ انسانها خواهد انجامید
اگرچه به طور معمول، حرارت غذا در هنگام طبخ و سرخ کردن های معمولی از ۲۵۰ درجه تجاوز نمی کند امّا بعضی بررسیهای انجام شده حاکی از آن است که در دمای پخت و پز عادی هم چند ماده شیمیایی سمی از این ظروف انتشار مییابد.
موارد زیادی از مسمومیت در پرندگان با بخارات حاصل از گرم شدن تفلون نیز گزارش شده که به صورت عدم تعادل، دشواری در تنفس، ضعف، تشنج یا حتی مرگ به صورت آنی یا تاخیری بوده است.
در انسان حالتی به نام Teflon flu (سرماخوردگی تفلونی) دیده شده که به صورت احساس تنگی نفس، خستگی، سردرد، سرفه، تب و لرز و گلودرد تظاهر می کند و به راحتی با سرماخوردگی معمولی اشتباه گرفته می شود.
۵- طبق گزارش های سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا، در خون ۹۲ درصد آمریکائی ها غلظت هایی از PFOA وجود دارد. جالب است که میزان PFOA در خون این افراد مشابه میزانی است که در موش باعث بروز اثرات سمی می شود. این ماده در موش تولید ۴ نوع سرطان می کند: سرطان کبد، پانکراس، سینه و بیضه.
می توان احتمال داد که استفاده دراز مدت از این ظروف و مواجهه زیاد با این ماده در انسان نیز چنین اثراتی داشته باشد؛ اگرچه این نتیجه گیری نیاز به بررسی های علمی بیشتری دارد.
۶- در اوائل سال ۲۰۰۶، گروهی از مشاوران علمی به سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا پیشنهاد کردند که ماده PFOA در ردیف مواد شبه سرطان زا در انسان طبقه بندی شود. بر این اساس، سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا از شرکت های تولید کننده ظروف نچسب خواسته است که استفاده از PFOA را در تولیداتشان کاهش داده؛ در نهایت آن را با ماده دیگری جایگزین آن کنند.
۷- طی یک اعتراض همگانی قریب به ۵۰ هزار تن از ساکنان اطراف کارخانه دوپونت، خواستار بررسی اثرات مخرب قرار گرفتن انسا ن ها در معرض تفلون توسط مراجع ذی صلاح شدند .
در این پرونده آمده است که امتزاج آب قابل شرب با PFOAموجب بیماری های تهدیدکننده سلامت و بهداشت افراد و ناهنجاری های هنگام تولد در نوزادان شده است .
در میان مردم معترض، شخصی به نام «بوکی بیلی» حضور داشت که دارای ناهنجاری های بدو تولد چون به هم ریختن ترکیب صورت و یکی بودن سوراخ بینی بود .
مادر او به هنگام بارداری در کارخانه مذکور که اولین کارخانه تولید کننده مواد تفلون بود به کار مشغول بوده است. با اثبات اثرات مخرب PFOAدر آب شرب، کارخانه دوپونت محکوم و مجبور به پرداخت ۸۲ میلیون دلار غرامت شد.
۸- پژوهشگران مرکز تحقیقات دانشگاه دانشگاه «وست ویرجینیا» با مطالعه روی بیش از ۱۲ هزار کودک اعلام کردند که مواد شیمیایی مورد استفاده در ساخت ظروف آشپزی نچسب و پارچه های ضد آب،سطح کلسترول را در خون کودکان افزایش می دهد.
۹- دکتر کشاورز؛ مدیر گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران میگوید: « در تهیه ظروف تفلون ازکادمیم استفاده میشود که از فلزات سنگین است؛ به ویژه در ظروفی که استاندارد نباشند، میزان این فلز بیشتر است. این ماده به مرور وارد غذا میشود و باعث بروز سرطان، کوتاهی قد و ضایعات پوستی میشود. علاوه بر این، کادمیم در سنتز هموگلوبین دخالت میکند و منجر به کمخونیمیشود.»
علاوه بر موارد گفته شده، دکتر کشاورز در رابطه با استفاده مجدد از ظروف تفلونی که دچار آسیب و خراشهایی در اثر شستشو یا کشیدن قاشق یا غیره شده اند؛ ابراز نگرانی و تاکید می کند: «از آنجا که احتمال ورود کادمیوم به بدن از طریق ظروف تفلونی که هنگام پخت و پز آسیب دیدهاند، بیشتر است بنابراین تاکید میشود از ظروفی که کاملا سالم هستند، استفاده شود.»
البته در حال حاضر، کاربرد کادمیوم در ظروف تفلون ممنوع است امّا در رنگ قرمز ظروف تفلون به عنوان پوشش خارجی هنوز از این فلز سمّی (که می تواند در سنتز هموگلوبین ایجاد اختلال کند) استفاده می شود. اگرچه امکان ورود کادمیوم از پوشش خارجی ظروف به داخل آنها بسیار بعید است امّا با توجه به ضعف های نظارتی در مورد این گونه تولیدات، نمی توان اطمینان زیادی به رعایت این گونه استانداردها داشت.
۱۰- چندی پیش محققان دانشگاه تورنتو بر پایه نتایج یک تحقیق اعلام کردند که تفلون در اثر حرارت تجزیه میشود و گازی که در اثر تجزیه از آن متصاعد میشود برای محیطزیست زیانآور است.
۱۱- دکتر تیم کراپ سم شناس مشهور و عضو شورای بازرسی محیط زیست می گوید:« PFOA ماده ای است که به مقدار زیادی در تفلون یافت می شود و موجب بروز بیماری های داخلی و گوارشی و نقص عضو جنین می شود و مقدار بالای آن که می تواند با مصرف ظروف تفلون وارد بدن شود موجب ایجاد سرطان خواهد شد.»
۱۲- با وجود شواهد و دلایل متعدد علمی در مورد سرطانزا بودن استفاده از ظروف تفلون و ارتباط آن با کمخونی و اختلالات مغزی نوزادان، هنوز هم شرکتهای تولیدکننده این ظروف و دولتها حاضر به حذف این محصولات از بازارها نیستند.
نکته جالب این که علیرغم همه گزارشها و هشدارهای منتشر شده در رسانهها، فروش این کالاها هم با تغییر محسوسی روبهرو نبوده است. شرکتها به ما دروغ میگویند تا آنجا که برخی کارشناسان ادّعا می کنند که« تفلون مرغوب حتی اگر بلعیده هم شود بدون هیچ اثر سوئی بر بدن، دفع میشود!!» و ما هم با دروغهای کوچکی که به خودمان میگوییم، با آنها همراهی مینماییم. چراکه مطمئناً پذیرفتن ادعاهای شرکتها در مورد ایمن بودن تولیداتشان، سهولت و راحتی بیشتری را برای ما به همراه دارد!!
۱۳- اگر شما هم از ان دسته افرادی هستید که علیرغم اطلاعات فوق، نمی خواهید این نچسب!! را از زندگی خود حذف کنید؛ لااقل این توصیه ها را جدّی بگیرید:
الف- هنگام خرید ظروف تفلون حتما به علامت استاندارد ملی توجه کنید و به دلیل پایین بودن قیمت، انواع غیراستاندارد را انتخاب نکنید.
ب- تا حد امکان از این ظروف در تهیه غذا استفاده نکنیم. برای تهیه غذاهای مایع مانند سوپ و جوشاندن شیر که نیازی به خاصیت نچسب بودن این ظروف ندارید از آنها استفاده نکنید.
ج- غذای بچهها را در تفلون نپزید.
د- برای شستشوی این ظروف حتما از ابر استفاده کنید و با اسفنج زبر یا سیم ظرفشویی به جان قابلمههای تفلونی خود نیفتید. در ضمن بهتر است از پودرهای شوینده استفاده نکنید و به استفاده از مایع ظرفشویی بسنده کنید.
هـ- قاشق فلزی را به ته ظرف تفلونی نکشید و برای این کار از قاشقهای چوبی استفاده کنید.
و- از ظروف تفلونی که دچار آسیب شدهاند و در اثر شستوشو یا کشیدن قاشق خراشهایی در آنها ایجاد شده است به هیچ وجه استفاده نکنید.
ز- موقع استفاده از این ظروف تهویه خوبی برقرار کنید.( روشن کردن هود از ابتدای آشپزی؛ باز کردن پنجره ها و ….)
ح- شعله اجاق گاز را زیاد نکنید.
ط- حتی الامکان در زمان پخت و پز در ظروف تفلون و چند ساعت پس از آن، پرندگان خانگی را به محلی ببریم که احتمال استنشاق بخارت آزاد شده از این ظروف کمتر باشد.
ی- هرگز برای صرفهجویی و کمک به اقتصاد خانواده به بازسازی ظروف تفلون خود فکر نکنید و به دنبال راههای دیگری باشید. وزارت بهداشت با توجه به مورد تایید نبودن واحدهای بازسازی تفلون و نوع تفلون مصرفی، فعالیت اینگونه واحدها را غیرمجاز اعلام کرده است.